Forum Forum na temat przemocy w rodzinie Strona Główna Forum na temat przemocy w rodzinie
Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie "Niebieska Linia" IPZ PTP
www.niebieskalinia.pl 
 
 FAQFAQ   SzukajSzukaj   UżytkownicyUżytkownicy   GrupyGrupy   RejestracjaRejestracja 
 ProfilProfil   Zaloguj się, by sprawdzić wiadomościZaloguj się, by sprawdzić wiadomości   ZalogujZaloguj 

DEFINICJA HANDLU LUDŹMI

 
Napisz nowy temat   Odpowiedz do tematu    Forum Forum na temat przemocy w rodzinie Strona Główna -> Przepisy Prawne
Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat  
Autor Wiadomość
Echnaton
Moderator - Współpracownik NL konsultant ds. prawa i procedur
Moderator - Współpracownik NL konsultant ds. prawa i procedur


Dołączył: 15 Lis 2006
Posty: 6110
Skąd: Suwałki

PostWysłany: Nie Sie 23, 2009 23:35    Temat postu: DEFINICJA HANDLU LUDŹMI Odpowiedz z cytatem

1. Kwestia, czy należy wprowadzać definicję handlu ludźmi do polskiego ustawodawstwa, budzi w Polsce wiele kontrowersji. Trudności z interpretacją tego pojęcia, jak również problemy z ustaleniem relacji art. 253 k.k. do innych przepisów kodeksu karnego, które typizują zachowania uznawane w prawie międzynarodowym za handel ludźmi, a
w szczególności do art. 204 § 4 k.k. i art. 8 przepisów wprowadzających, skłaniają do podjęcia próby określenia w kodeksie karnym desygnatów tego pojęcia. Zasadnicze racje przemawiające za wprowadzeniem definicji handlu ludźmi do kodeksu karnego przedstawiłam już w opinii sporządzonej w 2005 r. Obecnie ograniczę się więc do
zasygnalizowania elementów definicji handlu ludźmi w dokumentach prawa międzynarodowego i wybranych rozwiązaniach przyjętych w tych ustawodawstwach krajowych, które stawiły czoła temu wyzwaniu. Ponadto, przedstawię konkretną propozycję
legislacyjną, uzasadniając nadanie jej określonego kształtu prawnego. Warto na marginesie dodać, że projekt zmian kodeksu karnego z czerwca 2007 r. nie proponuje istotnych modyfikacji prawnego uregulowania handlu ludźmi, a w każdym razie nie wprowadza
definicji tego przestępstwa.
Zmiany w interesującym nas zakresie ograniczają się do przepisu art. 203 k.k., który w proponowanym brzmieniu w całości odnosi się do zmuszania do prostytucji. W związku z tym obecny § 4 art. 204 k.k. ma być usytuowany w art. 203 k.k. i stanowić jego drugi paragraf, czemu towarzyszy podwyższenie sankcji (czyn ten ma być zagrożony karą od 2 do 12 lat pozbawienia wolności, a w przypadku, gdy sprawca działa ze szczególnym okrucieństwem, karą na czas nie krótszy od lat 5, czyli do 25 lat pozbawienia wolności). Nie ulega natomiast zmianie, w świetle projektu, ani dyspozycja, ani sankcja przepisu art. 253 k.k.
Jedyna modyfikacja odnosząca się do tego typu przestępstwa dotyczy wprowadzenia karalności przygotowania, z sankcją do 3 lat pozbawienia wolności (por. § 1a art. 253 k.k.).
2. Analiza definicji handlu ludźmi w różnych dokumentach prawa międzynarodowego48
wskazuje na występowanie łączne kilku następujących elementów deskrypcyjnych. Po pierwsze, enumeratywnie wylicza się, jakie zachowania sprawcy stanowią desygnat pojęcia
handel (rozumiany jako obrót – trafficking).49 Po drugie, uzależnia się uznanie danego zachowania za „handel ludźmi” od użycia przez sprawcę określonego sposobu działania50 lub wykorzystania określonej sytuacji.51 Po trzecie wreszcie, podkreśla się, że działania sprawcy
powinny być zabronione, jeśli mają na celu wykorzystanie innej osoby, wskazując przykładowo najgroźniejsze sposoby tego wykorzystania, które powinny podlegać kryminalizacji.
W niektórych dokumentach międzynarodowych zawarto dodatkowo przepisy odnoszące się do zgody osoby pokrzywdzonej53 oraz sytuacji, gdy pokrzywdzonym jest osoba małoletnia
lub inna osoba, która z racji swego stanu psychicznego pozostaje pod opieką innych osób.
Ustawodawstwa krajowe, których przepisy dotyczące handlu ludźmi uległy modyfikacji pod wpływem ww. dokumentów międzynarodowych, wykazują istotne różnice. Można wśród nich wyróżnić trzy zasadnicze grupy:
a). Pierwsza charakteryzuje się mniej lub bardziej dosłowną transpozycją definicji zawartej w Protokole do Konwencji z Palermo i decyzji ramowej 2002/629/WSiSW, odwołującą się w różny sposób do wszystkich trzech elementów definicji prawa międzynarodowego.
Takie rozwiązanie przyjęto w kodeksach karnych: rumuńskim (art. 205-206), węgierskim (art. 175 b), bułgarskim (art. 159 a-c), albańskim (art. 114 b dot. handlu kobietami), serbskim (art. 388 k.k.), ukraińskim (art. 149). Rozwiązania te wskazują jednak na pewne zróżnicowania.
Na przykład w węgierskim i serbskim k.k. wzbogacono tę definicję o znamię czasownikowe „sprzedaje” występujące tylko w Protokole do Konwencji o Prawach Dziecka. W kodeksie rumuńskim zdefiniowano, na czym polega wykorzystanie w oddzielnym przepisie (art. 207), zakładając, że jest to wyliczenie wyczerpujące. W Albanii natomiast
tylko przykładowo wymieniono te cele wykorzystania, o których mowa w Protokole do Konwencji z Palermo. W serbskim k.k., w enumeratywnym wyszczególnieniu dodano nie występujący w dokumentach międzynarodowych cel działania sprawcy w postaci wykorzystania do służby w konflikcie zbrojnym. Tylko w rumuńskim kodeksie karnym
zastrzega się wyraźnie, że zgoda osoby pokrzywdzonej nie wyłącza bezprawności przestępstwa polegającego na handlu ludźmi (art. 206). W Bułgarii działanie sprawcy przy użyciu przemocy lub innej formy wymuszenia czy też wprowadzenia w błąd, jak też handlu za granicą potraktowano jako kwalifikowane typy przestępstwa. Również w innych
ustawodawstwach przewiduje się liczne typy kwalifikowane przestępstwa handlu ludźmi, zwłaszcza gdy ofiarą jest małoletni (jeżeli nie traktuje się handlu dziećmi jako oddzielnego typu przestępstwa, jak np. w Rumunii56, Rosji, Albanii).
b). Drugie rozwiązanie – przyjęte np. w 2003 r. we francuskim kodeksie karnym (sekcja I bis art. 225-4-1-225-4-9) czy też w kodeksie belgijskim – definiuje handel ludźmi jako stworzenie warunków, czyli swoiste pomocnictwo do popełnienia innych przestępstw.
W tym również przypadku definiuje się znamiona czasownikowe handlu w zasadzie zgodnie z przewidzianymi w Protokole do Konwencji z Palermo oraz decyzji ramowej 2002/629/WSiSW.57 Równocześnie z odpowiednich przepisów wynika, że sprawca musi mieć świadomość, że swoim działaniem umożliwia popełnienie przez inną osobę przestępstwa lub inne wykorzystanie, nie uznawane za przestępstwo. Kodeks francuski
ogólnie wymienia, o jakie typy przestępstw chodzi, odwołując się do ich nazw doktrynalnych, przepisy belgijskie wskazują natomiast numery konkretnych artykułów k.k.
W prawie francuskim sankcje, zwłaszcza materialne, za handel ludźmi są stosunkowo wysokie. Podstawowy typ przestępstwa zagrożony jest karą więzienia i grzywną 150 000 EUR. Kwalifikowany typ tego przestępstwa, który zachodzi w 9 kategoriach przypadków,
zagrożony jest karą 10 lat pozbawienia wolności i grzywną 1.500 000 EUR. Przestępstwo to ponadto jest karane surowiej (20 latami pozbawienia wolności), gdy zostało popełnione przez
zorganizowaną grupę przestępczą, a dożywociem, gdy wiązało się z zastosowaniem tortur lub innego brutalnego traktowania.
c). Trzeci model regulacji przyjęto w niemieckim kodeksie karnym. Polega on na wyraźnym zdefiniowaniu tylko najbardziej typowych przejawów handlu ludźmi polegających na wykorzystania innej osoby w prostytucji oraz w pracy przymusowej w obcym kraju, czyli
warunkach jej szczególnej podatności na wiktymizację, a także kryminalizacji wspierania handlu jako swoistej formy pomocnictwa do tych przestępstw. W związku z tym w kodeksie niemieckim mamy obecnie trzy typy przestępstw odnoszących się do handlu ludźmi:
pierwszy dotyczy handlu ludźmi w celu wykorzystania seksualnego (§ 232), drugi – handlu ludźmi w celu wykorzystania siły roboczej (§ 233); trzeci – wspierania (ułatwiania) innym osobom popełnienia ww. form handlu ludźmi (§ 233 a). Tylko ten trzeci typ przestępstwa
nawiązuje do znamion czasownikowych z definicji handlu zawartej w Protokole do Konwencji z Palermo i decyzji ramowej 2002/629/WSiSW, aczkolwiek wyraźnie je modyfikując. Dwa pozostałe typy przestępstw silnie akcentują karalność doprowadzenia innej osoby do uprawiania prostytucji lub niewolniczej pracy przy wykorzystaniu jej sytuacji
przymusowej lub stanu bezradności, związanych z pobytem w obcym kraju.
3. W polskiej literaturze przedmiotu panuje w zasadzie zgodność co do tego, że przedmiotem ochrony przestępstwa handlu ludźmi jest wolność i godność człowieka. Sprzeczne z godnością istoty ludzkiej jest traktowanie człowieka jak rzecz, nawet jeśli dana osoba na to się godzi. W związku z dominującym poglądem, iż zawarta w ww. dokumentach międzynarodowych definicja handlu ludźmi może być wykorzystywana przez sądy przy interpretacji przepisu art. 254 k.k., niewiele miejsca, jak dotychczas, poświęcono propozycjom zmian obowiązujących przepisów. Wyrażany był postulat, aby uzupełnić przepis art. 254 przez egzemplifikację niektórych form działania sprawcy uprawiającego
handel, a ponadto zgłaszana była propozycja przeniesienia art. 253 k.k. do rozdziału przestępstw przeciwko wolności64 i dodaniu do tego przepisu w jego końcowej części sformułowania „w szczególności niewolnikami”, przy równoczesnym skreśleniu art. 8 przepisów wprowadzających w części dotyczącej handlu niewolnikami.
Propozycje te nie są w mojej ocenie wystarczające. Przesądza o tym fakt, że ich wprowadzenie nie rozwiązuje problemu, dlaczego niektóre formy handlu ludźmi (jak np. międzyklubowe transfery piłkarzami) uznajemy za dopuszczalne, inne zaś traktujemy jako
przestępstwa, chociaż w obu przypadkach dana osoba na to się godzi. Zgodna z odczuciami społecznymi jest tylko taka kryminalizacja, w których sprawca, co najmniej ma świadomość, że przyczynia się do wykorzystania jednego człowieka przez drugiego i na to się godzi.
Dlatego też, w mojej ocenie, celowe wydaje się wprowadzenie definicji handlu ludźmi do art. 115 k.k., zawierającego objaśnienia wyrażeń ustawowych w postaci paragrafu 22 o następującym brzmieniu:
HANDLEM LUDŹMI jest werbowanie, transport, transfer, przechowywanie,
przyjmowanie, przejmowanie lub przekazywanie kontroli nad osobą, w zamiarze jej wykorzystania lub ułatwienia popełnienia wobec tej osoby przestępstwa przeciwko wolności. Wykorzystanie oznacza, w szczególności, eksploatację innej osoby w prostytucji lub
pornografii, w żebractwie, w pracy lub usługach o charakterze przymusowym lub połączonych z poniżającym lub nieludzkim traktowaniem albo w celu pozyskania komórek, tkanek lub narządów do przeszczepu z naruszeniem przepisów ustawy”.
Zaletą takiego rozwiązania jest, po pierwsze to, że nie wymusza natychmiastowej przebudowy obowiązujących przepisów, gdyż jest w stosunku do nich komplementarne. W związku z tym zmiany mogą ograniczyć się do podwyższenia sankcji za doprowadzenie do
uprawiania prostytucji (w tym zwabienie lub uprowadzenie osoby w celu uprawiania prostytucji za granicą) oraz sankcji z art. 8 przepisów wprowadzających do k.k. dotyczących spowodowania oddania innej osoby w stan niewolnictwa lub handlu niewolnikami). Umożliwi to ewentualne traktowanie tych typów przestępstw jako kwalifikowanych postaci handlu ludźmi.
Rozwiązanie to ponadto, poprzez egzemplifikację zakazanych zachowań, akcentuje, zgodnie ze standardami międzynarodowymi, że istotą tego przestępstwa jest obrót człowiekiem jak towarem w warunkach naruszenia wolności albo godności ludzkiej (ten
drugi przypadek dotyczy sytuacji, gdy na przedmiotowe traktowanie została wyrażona zgoda). W ten sposób przyjęcie tej definicji może się przyczynić się do zaprzestania przywiązywania zbytniej wagi do transakcyjnego aspektu handlu ludźmi przez sądy, a tym
samym wpłynąć na usunięcie niektórych barier dowodowych utrudniających kwalifikowanie konkretnych czynów z art. 253 k.k.
Definicja ta pozwoli również na szerszą kryminalizację naruszeń ustawy o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów z 1 lipca 2005 r.
Proponowana definicja ma charakter otwarty w tym sensie, że wymienione postacie wykorzystania pełnią funkcję przykładową. W ten sposób w sytuacji, gdy pojawią się nowe drastyczne przykłady wykorzystania świadczące o przedmiotowym traktowaniu ludzi, nie
będzie potrzeby kolejnej zmiany prawa. Przez fakt natomiast, że wymienione formy wykorzystania odwołują się do pojęć zdefiniowanych na gruncie doktryny praw człowieka (praca przymusowa, poniżające lub nieludzkie traktowanie), przepis ten nie powinien budzić trudności interpretacyjnych.


Prof. dr hab. Eleonora Zielińska
Wydział Prawa i Administracji UW
_________________
„lepiej zapal świecę, niż byś miał przeklinać ciemność”
Powrót do góry
Ogląda profil użytkownika Wyślij prywatną wiadomość Wyślij email Odwiedź stronę autora
Wyświetl posty z ostatnich:   
Napisz nowy temat   Odpowiedz do tematu    Forum Forum na temat przemocy w rodzinie Strona Główna -> Przepisy Prawne Wszystkie czasy w strefie EET (Europa)
Strona 1 z 1

 
Skocz do:  
Nie możesz pisać nowych tematów
Nie możesz odpowiadać w tematach
Nie możesz zmieniać swoich postów
Nie możesz usuwać swoich postów
Nie możesz głosować w ankietach


Powered by phpBB © 2001, 2005 phpBB Group